الف) رفتارهایی که خطر بزه دیدگی را افزایش می بخشد. (مانند تحریک، دعوت یا ترغیب نسنجیده)؛
ب) تسهیلاتی که خود بزه دیده، خواسته یا ناخواسته فراهم می سازد. (مانند رفتن به موقعیت های خطرناک)؛
ج) صدور علائمی از سوی بزه دیده که موقعیتهای خاص و استعداد بزه دیده شدن او را آشکار می کند. (مانند بدحجابی و بدپوششی)؛
د) بی حفاظ گذاشتن آماجها (مانند قفل نکردن درب اتومبیل). [۳۲۷]
از آنجا که می توان تمامی تدابیر پیشگیرانه وضعی، ناظر به افراد در معرض بزه دیدگی را در ذیل عنوات جامع «تقویت افراد در معرض بزه دیدگی از طریق مصون سازی و جاذبه زدایی» جمع نمود، عنوان این بخش از نوشتار در بررسی سیاست جنایی اسلام در این عرصه نیز، بر همین اساس انتخاب گردیده است که مصادیق آن در پی خواهد آمد.
- جعل فرمان پوشش و حجاب
یکی از مهمترین تدابیر و اقدامات پیشگیرانه که در اسلام، در جهت حمایت خاص از زنان وضع گردیده، مسئله حجاب با پوشش مناسب زنان است،[۳۲۸] لزوم برخورداری از پوشش مناسب از مسلمات دین اسلام می باشد که برای حفظ عفت عمومی و سلامت جامعه و جلوگیری از وقوع جرایم اخلاقی و پاک و منزه ماندن جامعه از پلیدی، به عنوان بهترین راهکار، مورد پیش بینی قرار گرفته است.[۳۲۹]
در بزه دیده شناسی، بیان گردیده که برخی گروه های اجتماعی به دلایل گوناگون، اعم از ضعف موقعیتهای اجتماعی یا جسمی یا… آمادگی بیشتری برای بزه دیده شدن دارند و بدین لحاظ باید، راهکارهای حمایتی خاصی برای جلوگیری از بزه دیدگی اینان در نظر گرفته شود. یکی از این گروه ها آسیب پذیر زنان هستند که به لحاظ وضعیت خاص جسمی، روحی، عاطفی و اجتماعی در معرض بزه دیدگی افزون تری نسبت به مردان، در برخی از جرایم، از جمله جرایم جنسی قرار دارند. این امر، لزوم اتخاذ پیشگیرانه وضعی ویژه ای را برای جلوگیری از بزه دیدگی آنان طلب می نماید. توضیح آنکه، براساس قانون خلقت، جذابیتها، ظرافتها و زیباییهای خاصی در وجود زنان قرار داده شده است تا زن را مظهر جمال و جلوه گری بنماید و از سوی دیگر، غریزه جنسی قوی و حس شیفتگی نسبت به جمال و زیبایی، در وجود مردان قرار داده شده تا میل، تجاذب و کشش دو جانبه میان این دو جنس، آن دو را محتاج به یکدیگر، در جهت تشکیل زندگی مشترک نماید.[۳۳۰] اما وجود همین جذابیتهای خاص در وجود زنان و میل به جلوه گری و خودنمایی از یک سو و وجود غریزه جنسی سیری ناپذیر و تنوع طلب در مردان، خود ممکن است در صورت آزادی بی قید و شرط و نامحدود، منجر به آسیبهای اجتماعی و بروز انواع مفاسد و انحرافات اخلاقی و وقوع جرایم گوناگون گردد. به همین منظور، محدود نمودن و تحت قاعده در آوردن این امیال و نیازها، ضرورتی انکارناپذیر است.
تدابیر پیش بینی شده در اسلام، در جهت تعدیل نیاز جنسی مرد و زن و عرضه جذابیتهای فردی و جلوه گری، توصیه به ازدواج و تشکیل خانواده و محدود کردن انواع تمتعات و التذاذهای جنسی به محیط خانواده است، تا علاوه بر ارضای نیازهای مذکور، حریم اجتماع از آسیبهای اجتماعی و فسادهای اخلاقی و جنسی به دور ماند.
نکته قابل ذکر در خصوص جرایم جنسی آن است که بیشتر قربانیان این جرایم، زنان هستند، چرا که زنان به دلیل ضعف قدرت جسمی، معمولاً در رویارویی با خطرات پیش آمده، مغلوب و بزه دیده واقع می شوند.
پوشش و حجاب زنان در اسلام، یکی از مهمترین تدابیر و اقدامات پیشگیرانه ای است که برای جلوگیری از بزه دیدگی زنان در جرایم جنسی، پیش بینی شده است. این ساز وکار براساس تقویت آماجهای جرم در جرایم جنسی از طریق جاذبه زدایی صورت پذیرفته است، به عبارت دیگر، زنان با پوشاندن بدن و اندامهای خویش از جذابیتهای ظاهری خود در مقابل بزهکاران بالقوه، کاسته و بر این اساس، با کاهش زمینه های وسوه انگیز و تحریک کننده، خطر بزه دیدگی خویش را به حداقل می رسانند.
قرآن کریم با اشاره به همین نکته، علت وضع حجاب و پوشش را برای زنان تشریح می نماید:
«یا ایها النبی قل لأزواجک و بناتک و نساء المونین یدنین علیهن من جلابیهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یوذین» [۳۳۱]
ای پیامبر، به همسران و دخترانت و زنان مومن بگو: جلابها خود را بر خویش فرو افکنند. این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است.
نکته مهم و اساسی پیشگیرانه که در این آیه به چشم می خورد، آن است که می فرماید: زنان باید خود را بپوشانند تا شناخته شوند و مورد بزه دیدگی و اذیت قرار نگیرند. این بیان، نشانگر این است که در جرایم علیه زنان، بزهکاران معمولاً آماجهایی را انتخاب می کند که در برابر آنها، تحریک پذیری بیشتری دارند؛ به عبارت دیگر، بروز رفتارهایی همچون پوشش نامناسب از سوی زنان، به منزله صدور علائمی است که موقعیتهای خاص و استعداد بزه دیده شدن را در آنها و در نتیجه، خطر بزه دیدگی را افزایش می بخشد. به همین دلیل، ارتکاب جرم علیه زنان محجبه و عفیف بسیار کمتر اتفاق میفتد.
پوشش مناسب زنان، علاوه بر پیشگیری از بزه دیدگی آنان، در خصوص جرایم جنسی، آثار و فواید اجتماعی دیگری نیز دارد که این آثار نیز، به نوبه خود و به طور غیر مستقیم از بسیاری آسیبهای اجتماعی و بروز جرایم دیگر جلوگیری می کند. برخی از این آثار اجتماعی عبارتند از: تحکیم بنیان خانواده و جلوگیری از فروپاشی آن از طریق محدود شدن تمتعات جنسی افراد درون خانواده، حاکمیت آرامش روانی بر محیط اجتماع، محیط کار و فعالیت اقتصادی، استواری نظام اجتماعی و سلامت جامعه از بیماریهای جسمی و روحی، استیفای مناسب حقوق زنان در اجتماع از طریق فراهم آمدن زمینه مؤثر و در عین حال، بی دغدغه در عرصه های مختلف اجتماعی، حفظ شاد و منزلت انسانی زن و عدم تنزل ارزش وجودی وی، به عنوان وسیله استمناع جنسی و …
| جهت دانلود متن کامل این پایان نامه به سایت abisho.ir مراجعه نمایید. |
- ممنوعیت هر آنچه باعث جلب توجه نامحرم گردد
علاوه بر دستور اسلام مبنی بر پوشش مناسب برای زنان در جهت جلوگیری از بزه دیدگی و پیشگیری از وقوع جرایم مختلف به ویژه جرایم جنسی، دستورات دیگری نیز در راستای همین هدف از آموزه های اسلامی به چشم می خورد که رعایت حدود خاصی را در معاشرتهای اجتماعی، به ویژه برخورد با مردان مورد توجه قرار داده است این دستورات به شرح ذیل خواهد آمد.
نازک کردن صدا و با کرشمه و ناز صحبت کردن زن، به یقین در وجود مردان تأثیرگذار است و می تواند موجب تحریک غریزه جنسی و بروز مسائلی به دنبال آن باشد.
در اسلام، اصل صحبت کردن زن با مرد نامحرم، به هیچ وجه منع نشده و جواز استماع صدای زن، جز مسلمات که سیره قطعی بین مسلمین و مخصوصاً سیره قطعی تاریخی رسول خدا (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز بر آن دلالت دارد. همچنین ضروری بودن این امر برای زندگی اجتماعی نیز از دیگران دلایل این حکم است.[۳۳۲] اما در فقه اسلامی و به تبع آیات قرآن و روایات معصومین (ع) نازک کردن صدا توسط زنان، در صحبت کردن با نامحرم به طور قطع تحریم گردیده است. علت آن نیز همانگونه که بیان شد وسوسه انگیز بودن و تحریک کنندگی آن برای مردان است که احتمال بروز جرایم جنسی را بالا می برد.
خداوند در قرآن کریم در این باره می فرماید:
«یا نساء النبی لستن کاحد من النساء ان اتقیتن بالقول فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولاً معروفاً» [۳۳۳]
ای همسران پیامبر، شما مانند هیچ یک از زنان (دیگر) نیستید، اگر سر پروا دارید پس به ناز سخن مگویید، تا آنکه در دلش بیماری است، طمع ورزد و گفتاری شایسته گویید.
چنان که ملاحظه می گردد در این آیه به علت ممنوعیت سخن گفتن با صدای نازک توسط زنان، دچار طمع نشدن بیماردلانی است که حتی ممکن است با کوچکترین عامل تحریک کننده، همچون صدای نازک یک زن، دچار وسوسه گردیده و دست به ارتکاب هر کاری بزنند.
- منع از ظاهر کردن زینت در مقابل نامحرم
تحریم ظاهر نمودن زینت زنانه در مقابل چشم مردان بیگانه نیز، از دیگر تدابیر پیشگیرانه در جهت جاذبه زدایی از آماجهای جرم، به ویژه در جرایم جنسی است.
در قرآن کریم در این خصوص آمده است:
« و قل للمومنات… لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها» [۳۳۴]
و به زنان با ایمان بگو… زینت خود را- جز مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند.
منظور از آشکار نکردن زینت در این آیه، پوشیده نگه داشتن زینت آلاتی است که در روی بدن قرار گرفته و طبیعی است که آشکار کردن چنین زینتی، معمولاً توأم با آشکار کردن اندامی است که زینت بر آن قرار دارد. بنابراین، طبق این آیه شریفه و روایات متعددی که از امامان معصوم (ع) نقل شده، زنان حق ندارند زینتهایی که معمولاً پنهانی است را آشکار سازند، هر چند اندامشان نمایان نشود و به این ترتیب آشکار کردن لباسهای زینتی مخصوصی که در زیر لباس عادی یا چادر نیز پوشیده می شود، مجاز نیست.[۳۳۵] لازم به ذکر است که حدود مستثنی شده از پوشش زن (وجه و کفین)، در صورتی که مورد تزیین و آرایش قرار گرفته باشد، براساس این آیه، پوشانیدنش واجب و اظهارش در مقابل نامحرم، برای زنان حرام است.
فلسفه و علت اصلی تمامی این احکام، دقیقاً براساس جلوگیری از وقوع جرایم و بزه دیدگی زنان است.
جالب اینجاست که در ادامه آیه فوق، حتی از انجام کاری که منجر به دانسته شدن زینتهای پنهانی زنان نیز می شود، منع شده است:
«ولا یضربن بارجلهن یبعلم ما یخفین من زینتهن»
و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند، تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که بر پا دارند به گوش رسد)
توصیه آموزه های اسلامی بر به کار بستن چنین احتیاطات و دقت در ظریفترین عواملی که ممکن است باعث کوچکترین تحریک و یا وسوسه و پرورش ذهنیت مجرمانه در بزهکاران بالقوه گردد، نکته ای است که نهایت توجه اسلام را در جهت پیشگیری از وقوع جرم، از طریق کاستن از جاذبه های موجود در بزه دیدگان بالقوه و مصون سازی آماجهای جرم نشان می دهد.
- ضرورت رعایت احتیاط در معاملات
یکی از عوامل مهم وقوع جرایم مالی، اعتماد بی مورد و نابجا از سوی بزه دیدگان است که غالباً منجر به جرایمی چون کلاهبرداری، خیانت در امانت و … می گردد. آگاهی و اطلاع از وقایع حقوقی و احتیاط در تدوین و تنظیم قراردادها و اسنادی که منشاء حقوق و تکالیف هستند، موجب جلوگیری از بسیاری سوء استفاده مالی می گردد.
بر همین اساس، در آموزه های اسلام بر لزوم رعایت احتیاط در معاملات و محکم کاری در آنها تأکید ویژه ای شده است. خداوند متعال در بلندترین آیه قرآن کریم، ضمن تأکید بر ضرورت شاهد گرفتن در هنگام معاملات غیرنقدی یا گرفتن رهن و یا مکتوب نمودن معاملات، احکامی را بیان فرموده است که همگی در راستای پیشگیری وضعی از بزه دیدگی است.
نکات قابل توجهی که در این آیه، ناظر به تدابیر پیشگیرانه وضعی در خصوص مسائلی مالی است به شرح زیر است:
