سایت مرجع دانلود پایان نامه - تحقیق - پروژه

ترکیه که از سه طرف به وسیله آب محاصره شده است، دارای مساحتی در حدود۴۵۲و۷۷۹ کیلومتر مربع میباشد که شامل دو شبهجزیره است. شبهجزیره آناتولی که حدود نود و هفت درصد خاک ترکیه را شامل میشود و همان قسمت اصلی و آسیایی ترکیه میباشد.
بخش دوم ترکیه، شبهجزیره تراس[۵۸] شرقی است که حدود۷۶۴و۲۳ کیلومتر مربع یعنی سه درصد خاک ترکیه را در بر داشته و همان قسمت اروپایی ترکیه است که تراکیا نیز نامیده می شود.

۳-۲-۱-۲- جمعیت ترکیه

جمعیت کنونی ترکیه(سال ۲۰۱۲) در حدود هفتاد و پنج میلیون نفر میباشد. نکته مهم در مورد جمعیت ترکیه آنست که روند افزایشی جمعیت این کشور به گونهای است که طی یک دهه معمولاً بالغ بر ده میلیون نفر افزایش جمعیت دارد، به نحوی که طی یک دهه یعنی از سال ۱۹۹۰ الی ۲۰۰۰ میلادی جمعیت این کشور از ۵۶٫۴۷۳٫۰۳۵ نفر به ۶۶٫۳۸۵٫۰۰۰ نفر افزایش یافته است.
شهرهای مهم و پرجمعیت ترکیه در سال ۲۰۰۰ را می توان شهرهای استانبول، آنکارا، ازمیر، بورسا،آدانا و قاضی آنتپ دانست که بالای نهصد هزار نفر جمعیت داشتهاند.

۳-۲-۱-۳- نژاد و قومیت در ترکیه

در ترکیه کنونی علاوه بر اکثریت ترک که دارای ریشههایی از ترکهای سلجوقی هستند و با تمام قدرت بر امور کشور حاکم هستند، اقلیتهای قومی دیگری مانند کردها، ارامنه، گرجیها، یونانیها و اعراب در مناطق مختلف ترکیه زندگی می کنند. در میان اقلیتهای موجود در ترکیه، کردها با جمعیتی در حدود ده میلیون نفر، بزرگترین اقلیت قومی تأثیرگذار در این کشور هستند.
۳-۲-۱-۴- دین، مذهب و فرهنگ در ترکیه
در ترکیه به علت داشتن حکومت نیمه لائیک و سکولار، دین رسمی وجود ندارد. اما نود و هشت درصد جمعیت ترکیه مسلمان هستند و دو درصد دیگر را مسیحیان، یهودیان و دیگر ادیان تشکیل میدهند.
اکثریت جامعه اسلامی ترکیه را اهل تسنن و به خصوص مذهب حنفی تشکیل میدهند، هر چند شافعیها نیز حضور داشته و به صورت اقلیت، فعال هستند.
علویان و شیعیان ترکیه در میان کردها و ترکها، حضور داشته و به صورت اقلیت مذهبی با جمعیتی در حدود بیست درصد جمعیت ترکیه، به عنوان اقلیت مذهبی به رسمیت شناخته شدهاند.
نکته مهم در مورد دین، مذهب و فرهنگ ترکیه آنست که علیرغم سابقه امپراتوری اسلامی سنی مذهب ترکیه یعنی عثمانیها، این کشور از سال ۱۹۲۴ و بعد از فروپاشی حکومت عثمانی، در اولین قانون اساسی خود دین اسلام را به عنوان دین رسمی تعیین میکند اما در سال ۱۹۲۸، ماده قانونی پیرامون دین رسمی، حذف شده و به جدایی دین از سیاست رأی داده میشود. ترکیه کنونی نیز عملاً کشوری است با دولت و حکومت لائیک.

۳-۲-۱-۵- مرزها و همسایگان ترکیه

موقعیت جغرافیایی ترکیه و به خصوص واقع شدن در نقطه اتصال دو قاره آسیا و اروپا، موجب اهمیت ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک ترکیه شده است.
بخشی از این اهمیت را می توان در مرزهای ترکیه و تنوع همسایگان آن جستجو کرد.

۳-۲-۱-۶- مرزهای آبی ترکیه

مرزهای آبی ترکیه به طول حدود ۷۰۰۴ کیلومتر و در سواحل دریاهای مدیترانه، سیاه، مرمره و اژه قرار دارند. هر کدام از این چهار دریای ذکر شده، دارای اهمیت بسیاری در معادلات و سیاستهای منطقهای و جهانی هستند.
البته سیاستگزاران ترکیه طی سالهای اخیر، دو حوزه بسیار مهم آبی جهان، یعنی دریای خزر و خلیج فارس را نیز در حوزه دریایی نزدیک به ترکیه و در حوزه نفوذ ترکیه قلمداد کردهاند(داوداوغلو ۱۳۹۱، ۱۸۶).
در حوزه دریایی و مرزهای آبی، ترکیه با کشورهای روسیه، گرجستان، اوکراین، بلغارستان، رومانی، یونان، قبرس، لبنان، اسرائیل – فلسطین و حتی مصر، تونس، لیبی، الجزایر، مراکش، ایتالیا، اسپانیا، مالت و فرانسه دارای اشتراک مرزی است که در حوزه دریایی مدیترانه، بیشترین همسایگان آبی را دارد.

۳-۲-۱-۷- مرزهای خشکی ترکیه

در حوزه خشکی نیز ترکیه با کشورهای ایران، عراق، سوریه، ارمنستان، گرجستان، یونان و بلغارستان دارای مرز مشترک خشکی میباشد، این کشورها همسایگان هم مرز با ترکیه در طول ۲۷۵۰ کیلومتر مرز خشکی ترکیه هستند. در این میان سوریه با ۸۷۷ کیلومتر و ایران با ۴۵۴ کیلومتر، بیشترین مرز خشکی با ترکیه را دارند.
ترکیه در واقع به صورت مستقیم و از طریق مرزهای خشکی و آبی خود با کشورهای مختلف و متعددی در سه قاره مهم آسیا، آفریقا و اروپا در ارتباط بوده و هم مرز میباشد، به همین جهت است که برخی سیاستگزاران ترکیه از این کشور به عنوان یک کشور چند قارهای نام بردهاند و از اصطلاح “آفرواورآسیا[۵۹]“برای نشان دادن اهمیت مرکزی بودن ترکیه در میان این سه قاره مهم، استفاده میکنند(داوداوغلو ۱۳۹۱، ۱۴۰).
داشتن همسایگان متنوع و متعددی که بسیاری از آنان در صدر صحنه سیاستهای منطقهای و جهانی قرار داشته و رویدادهای مهم جهانی را ایجاد و یا رهبری میکنند، موجب شده تا ترکیه به موقعیت استراتژیک دست یافته و تبدیل به پل ارتباطی شرق و غرب، به خصوص آسیا و اروپا گردد.
در بررسی موقعیت جغرافیایی ترکیه، بخش اروپایی (تراس شرقی) این کشور از اهمیت بیشتری برخوردار است و همین بخش سه درصدی ترکیه میباشد که موجب اروپایی دانستن ترکیه شده و تأثیر اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی این سه درصد بر نود و هفت درصد بقیه ترکیه، بیش از حد تصور است، به نحوی که استانبول به عنوان پرجمعیتترین استان کشور با حدود ده میلیون نفر جمعیت، بیش از دو برابر آنکارا پایتخت ترکیه، جمعیت داشته و ضمن تأثیر بیشتر بر معادلات داخلی و خارجی ترکیه، مرکزی برای گفتگوها و مذاکرات بین المللی محسوب میگردد.
البته نباید فراموش کرد که ترکیه در بیشتر مرزهای خود و یا بهتر بگوییم با همسایگان خود، دارای اختلافات مرزی و … است. ترکیه با ارمنستان، عراق، سوریه، روسیه، بلغارستان، قبرس، یونان و حتی ایران دارای اختلافات مرزی،اقتصادی، سیاسی، نژادی و… میباشد.

۳-۲-۱-۸- حکومت و سیاست در ترکیه

ترکیه که با عنوان جمهوری ترکیه معرفی میگردد، دارای حکومت پارلمانی میباشد. رژیم پارمانی ترکیه در اکتبر ۱۹۲۳ ، برقرار شده و آنکارا به عنوان پایتخت جدید معرفی گردید و همه نشانه ها و آثار حکومت قبلی، یعنی سلسله عثمانی در ترکیه محو شده و به فراموشی سپرده شد(جمهوری ترکیه ۱۳۸۶، ۱۳۰).
قانون اساسی ترکیه از سال ۱۹۲۱ تاکنون بارها مورد بازبینی و تغییر قرار گرفته است. بر اساس تغییرات سال ۱۹۸۲ در قانون اساسی، قوه مجریه ترکیه توسط رئیس جمهور و شورای وزیران اداره میگردد. در این فرایند، رئیس جمهور، رئیس قوه مجریه محسوب شده و از سوی مجلس برای یک دوره هفت ساله(بر اساس تغییرات جدید، این دوره به پنج سال کاهش یافته است و با انتخابات مستقیم و رأی مردم) انتخاب میگردد.
هیأت اجرایی حکومت ترکیه در حال حاضر شامل ارکان زیر می باشند:
۱- رئیس جمهور
۲- شورای امنیت ملی
۳- هیأت دولت
رئیس جمهور
رئیس جمهور به عنوان رئیس قوه مجریه (قوه مجریه توسط رئیس جمهور و شورای وزیران اداره می شود) وظایفی مانند تعیین نخست وزیر، تعیین اعضای رده بالای قوه قضائیه، تعیین رئیس بانک مرکزی و تعیین سرپرست رادیو و تلویزیون را بر عهده دارد. وی قادر و مجاز به انحلال مجلس، اعمال کنترل شدید بر اتحادیههای کارگری، تجارتی، مطبوعاتی و احزاب سیاسی است. اعلام حالت فوق العاده نیز بر عهده رئیس جمهور است.
در نظام پارلمانی ترکیه و از سال ۱۹۲۳ تاکنون یازده نفر بر مسند ریاست جمهوری این کشور تکیه زدهاند که اولین آنها مصطفی کمالآتاتورک[۶۰] بوده و رئیس جمهور کنونی نیز که از سال ۲۰۰۷ در این مقام است، عبدالله گل میباشند.
هر چند دوره کنونی ریاست جمهوری ترکیه، هفت ساله می باشد اما قرار است از دوره آینده که سال ۲۰۱۴ شروع میشود، ریاست جمهوری ترکیه به پنج سال کاهش یابد و رئیس جمهور نیز توسط رأی مستقیم مردم انتخاب گردد.
شورای وزیران ترکیه (هیأت دولت)
این شورا متشکل از نخستوزیر و وزیران کابینه میباشد. نخست وزیر که باید نماینده مجلس باشد و معمولاً رئیس حزب پیروز و حاکم در مجلس است، توسط رئیس جمهور معرفی می گردد. نخستوزیر باید تمامی اعضای کابینه خود را با تأیید رئیس جمهور انتخاب نماید.
وظیفه شورای وزیران شامل پیگیری و حل مسایل داخلی و خارجی است. نخستوزیر در قبال مسایل مطرح شده در هیأت دولت مسئول است و مسئولیت تعیین و پیگیری سیاست خارجی کشور را نیز بر عهده دارد. شورای وزیران در شرایط حساس و بحرانی به ریاست رئیسجمهور، تشکیل میگردد.
در نظام پارلمانی ترکیه و از اکتبر ۱۹۲۳ تاکنون پنجاه و پنج کابینه دولت در ترکیه تشکیل شده است که اولین نخست وزیر آن، عصمت اینونو بوده و نخستوزیر کنونی نیز رجب طیب اردوغان از حزب عدالت و توسعه است که از سال ۲۰۰۳ تاکنون در این مقام میباشند.
حزب عدالت و توسعه ترکیه از سال ۲۰۰۲، قدرت را به دست گرفته و بعد از اینکه عبدالله گل به مدت پنج ماه نخست وزیر بود، رجب طیب اردوغان یعنی رئیس حزب به نخستوزیری رسیده است. این حزب از سال ۲۰۰۷، ریاست جمهوری را نیز به دست آورده و عبدالله گل از سران حزب در این مسند قرار گرفته است.
شاید بتوان گفت با توجه به اقدامات دولت منبعث از حزب عدالت و توسعه در طی یک دهه اخیر و نفوذ و رسوخ به تمامی نهادهای کشور و حتی ارتش، ترکیه کنونی به طور کامل در دست و زیر نفوذ حزب عدالت و توسعه قرار دارد.

۳-۳- بخش دوم: پیشینه روابط ایران و ترکیه

همانگونه که قبلاً نیز ذکر شد ایران و ترکیه دارای ۴۵۴ کیلومتر مرز مشترک خشکی هستند. این مرز مشترک در ایران در استان آذربایجانغربی قرار دارد. استان آذربایجان غربی با دارا بودن دو قوم ترک و کُرد که مناسبات و اشتراکات فراوانی با ترکها و کردهای ترکیه دارند، نقش برجستهای در روابط میان ایران و ترکیه دارد.
استانهای حکاری[۶۱]، وان[۶۲]، آغری[۶۳] و ایگدیر[۶۴] ترکیه که هم مرز با ایران هستند، استانهای شرقی ترکیه محسوب میشوند که به علت حضور و فعالیت اکراد ناراضی از حکومت ترکیه تا حدودی دچار اغتشاشات قومی هستند. این اغتشاشات و فعالیت های نظامی حزب کارگران کردستان ترکیه[۶۵] (پ ک ک)با دولت ترکیه در برخی مواقع نیز تأثیر منفی عمدهای بر روابط ایران و ترکیه داشتهاند.
مرزهای ایران و ترکیه به لحاظ اقتصادی و بازرگانی از مهمترین مزرهای دو کشور و بلکه مرزهای دو قاره آسیا و اروپا هستند. زیرا ایران توانسته است از طریق این مرزها به بازارهای اروپایی دست یافته و حتی به مسیر ترانزیتی شرق و غرب تبدیل گردد، این مزیت برای ترکیه نیز قابل مشاهده میباشد.
مرز مشترک ایران و ترکیه معمولاً از امنیت خوبی برخوردار بوده و کمترین تنشها را داشته است، هر چند دو مورد درگیری در دهه ۱۳۷۰ شمسی در این مرز مشاهده گردیده است.

۳-۳-۱- پیشینه تاریخی روابط ایران

۳-۳-۱-۱- پیشینه روابط دو کشور در دوره صفویه و عثمانی( ۱۷۳۶ – ۱۵۰۱)

بعد از گذشت قرنها از ورود دین اسلام و به خصوص مذهب تشیع به ایران زمین و علیرغم ظهور دولتهای هوادار اهل بیت در ایران مانند آلبویه، سربداران، صفاریان، قره قویونلوها و …، سرانجام در سال ۸۸۰ هجری شمسی با تأسیس حکومت صفویه در ایران، یک حکومت قدرتمند شیعه در سراسر ایران زمین شکل گرفته که بار دیگر بعد از قرنها توانست تمامی نواحی ایران را یکپارچه ساخته و مذهب رسمی ایران را تشیع، اعلام نماید.
حکومت صفویه را می توان اولین پادشاهی قدرتمند متمرکز و بزرگ بعد از اسلام در ایران دانست که یک بار دیگر امپراتوری ایران را احیاء نمود. دوران حکومت این سلسله که از سال ۸۸۰ الی ۱۱۰۱ هجری شمسی ادامه داشت، یکی از دوره های پرتنش و سراسر تقابل ایران و عثمانی (ترکیه) بوده است.
در این دوره، امپراتوری عثمانی با بهره گرفتن از قدرت برتر خود که به واسطه علوم و فنون اروپایی حاصل شده بود، توانست در مقابل صفویان، خودنمایی کرده و در برخی نبردهای روی داده میان دو کشور، پیروز گردد. جنگ چالداران در ۱۵۱۴ میلادی یکی از جنگهای مطرح و مهمی است که در این دوره رخ داده و عثمانی با کمک گرفتن از فنون جدید اسلحه سازی و … توانستند ارتش ایران به فرماندهی شاه اسماعیل را شکست داده و بخشهایی از ایران را اشغال نمایند(مهدوی ۱۳۹۱، ۲۲-۲۰).
در زمان شاهتهماسب یکم نیز بار دیگر ارتش ایران از ارتش عثمانی شکست خورده و بغداد، سواحل دجله، فرات، میان رودان و سواحل جنوبی خلیج فارس به تصرف عثمانی درآمد( مهدوی ۱۳۹۱، ۳۰).
اما با پادشاهی شاهعباس یکم، موازنه قدرت در حدود سه دهه اول قرن شانزدهم میلادی به سود ایران بود. به نحوی که شاهعباس توانست با بهره گرفتن از فرماندهان دلیر و قدرتمند و نیز برقراری روابط خارجی مناسب و قوی به خصوص روابط نظامی با اروپائیان، ارتش ایران را قدرتمند ساخته و در جنگهای این دوره به پیروزیهای خوبی دست یابد، تصرف بغداد و دیگر نقاط عراق در ۱۶۲۴ میلادی توسط ارتش ایران را میتوان اوج این پیروزیها محسوب نمود(مهدوی ۱۳۹۱،۷۷-۷۵ و۱۰۲-۱۰۱).