پایان‌نامه برای دریافت کارشناسی ارشد(M.A.)
رشته :
علوم قرآن و حدیث
عنوان:
تاثیر متقابل حجاب و عفاف در آموزه‌های اسلامی
استاد راهنما:
دکتر دل آرا نعمتی پیر علی
استاد مشاور:
دکتر سوسن آل رسول
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب:
چکیده ۱
فصل اول: کلیات. ۲
۱-۱مقدمه ۳
۱-۲ اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق۳
۱-۳ بیان مساله. ۴
۱-۴ پرسش های تحقیق. ۵
۱-۵ فرضیات تحقیق. ۵
۱-۶ پیشینه تحقیق. ۶
۱-۷ روش تحقیق.۶
فصل دوم: مفهوم شناسی عفاف ۸
۲-۱ تعریف عفاف. ۹
۲-۱-۱ عفاف در لغت. ۹
۲-۲ عفاف در اصطلاح ۱۱
۲-۳ تعریف حجاب. ۱۷
۲-۳-۱ حجاب در لغت ۱۷
۲-۳-۲ حجاب در اصطلاح ۱۸
۲-۴ حقیقت عفاف. ۲۳
۲-۴-۱ عفاف فطری.۲۷
۲-۴-۲ گستره عفاف. ۳۲
۲-۴-۳ عفاف و گذاره‌های مرتبط. ۳۳
۲-۴-۳-۱ عفاف و تقوا.۳۳
۲-۳-۳-۲ عفاف و حیاء۳۴
۲-۳-۳-۳ عفاف و حجاب. ۳۷
فصل سوم: ابعاد عفاف و حجاب. ۴۱
۳-۱ عفاف در رفتار ۴۲
۳-۱-۱ عفاف در نگاه و رابطه آن با حجاب ۴۴
۳-۱-۲– عفاف در آراستگی و رابطه آن با حجاب. ۵۰
۳-۱-۲-۱ تبرج و ارتباط آن با عفاف و حجاب۵۶
۳-۲- عفاف در گفتار و رابطه آن با حجاب ۶۴
۳-۲-۱- کیفیت گفتار ۶۴
۳-۲-۲ محتوای گفتار.۶۷
۳-۳ عفاف در معاشرت. ۷۰
۳-۳-۱ حضور قاعده مند در اجتماع ۷۰
۳-۳-۲ پرهیز از اختلاط با نامحرم. ۷۴
۳-۳-۳- پرهیز از گفتگوی لهو با نامحرم ۷۷
۳-۳-۴ پرهیز از مصافحه با نامحرم. ۷۸
فصل چهارم: عوامل موثر بر ایجاد عفاف ۸۱
۴-۱- عوامل فردی. ۸۱
۴-۱-۱- ایمان و تقوای. ۸۲
۴-۱-۲ التزام بر پوشش شرعی ۸۶
۴-۱-۳- حیاء ۹۳
۴-۱-۴ عقل مندی و خردورزی۹۶
۴-۲- عوامل محیطی.۹۸
۴-۲-۱ خانواده۹۹
۴-۲-۱-۱ مساله عفت مادر ۱۰۱
۴-۲-۱-۲ شیر دادن به فرزندان.۱۰۳
۴-۲-۱-۳ نقش پدر در ایجاد عفت خانواده۱۰۶
۴-۲-۱-۴ نقش تربیتی والدین .۱۰۸
۴-۲-۱-۴ -۱ نحوه رفتار با فرزندان ۱۰۹
۴-۲-۱-۶ تامین نیاز جنسی همسر ۱۱۷
۴-۲-۱-۷ آراستن برای همسر.۱۱۸
۴-۲-۱-۸ مراقبت های شرعی ۱۲۰
۴-۲-۱-۸-۱ فلسفه استیذان .۱۲۱
۴-۲-۲- اجتماع.۱۲۳
۴-۲-۲-۱ مراقبت و نظارت اجتماعی .۱۲۵
فصل پنجم: آثار عفاف و حجاب.۱۳۳
۵-۱- سلامت جسمی ۱۳۴
۵-۲ کمال معنوی و آرامش روحی ۱۳۵
۵-۳- تحکیم بنیان خانواده. ۱۳۹
۵-۴- سلامت و طهارت نسل. ۱۴۱
۵-۵- سلامت و پویایی جامعه. ۱۴۳
فصل ششم نتیجه گیری .۱۴۶
فهرست آیات: .۱۴۸
فهرست منابع:۱۵۱
چکیده انگلیسی .۱۶۰
چکیده:
عفت از جمله فضائل است که از جنود عقل بوده و مانع از غلبه خواسته‌های نفسانی وموجب ظهور دینداری در انسان می‌شود.عفت به معنای حیاء، چشم پوشی وپرهیزکاری است که اصل وریشه حجاب به معنای رعایت پوشش شرعی است.ازاین رو می توان ادعاکرد که حجاب درمعنای اصطلاحی آن میوه عفاف درونی زن است.دفتری که پیش‌رو است خوشه‌ای از خرمن پاکی حجاب و عفاف است که در پنج فصل تدوین گشته و براساس یافته‌های این تحقیق گستره عفاف وحجاب ابعاد مختلف زندگی انسان رادربرمی‌گیرد و از رعایت پرهیزکاری درنگاه آغازشده وگستره‌های دیگر نظیر رعایت عفاف در آراستگی، گفتار، معاشرت، حضور قاعده‌مند در اجتماع، پرهیز از اختلاط با نامحرم و.رادربرمی‌گیرد.همچنین می‌توان عوامل موثر برایجاد عفاف را درحیطه‌های مختلف چنین برشمرد: عوامل فردی که مهمترین آن عبارتند از: ایمان و تقواوالتزام بر پوشش شرعی و مهمترین عوامل محیطیموثربرایجادعفاف رامی توان خانواده ومراقبتهای شرعی نام برد .آثارعفاف وحجاب نیز درابعاد مختلف،عبارتند از:برخورداری از سلامت جسمی و بدست آوردن آرامش روحی و در نتیجه تحکیم بنیان خانواده و سلامت و طهارت نسل و دارا بودن جامعه‌ای سالم و پویا.
فصل اول: کلیات
۱-۱- مقدمه
قرآن کتاب هدایت و راهنمای بشراست که برنامه سعادت انسان در آن ارائه شده است. با رجوع به آیات آن و فهم مطالب و عمل به دستوراتش؛ می توان راه کمال را پیمود و به فلاح و رستگاری رسید.
یکی از بحث‌هایی که در آیات هدایتگر قرآن بیان شده است رعایت عفت و حیا و حجاب است و توجه به آثار و ره‌آوردهای آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان است. قرآن کریم این مباحث را در عرصه‌های مختلف بیان کرده است که تحقق این امر از سوی فرد و جامعه نیازمند اجرای تربیت صحیح در خانواده می باشد. البته لازم به ذکراست که این پایان نامه به دلیل گستردگی بحث تنها به بحث حجاب وعفاف زن خواهد پرداخت و موضوع حجاب وعفاف مردان موضوع مستقلی است که تحقیق مجزایی را می طلبد.
۲-۱- اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق
انسان متجدد این عصر به رغم پیشرفت های شگفت انگیز خود، در زمینه علوم و فناوری و برقراری نظام پیچیده اجتماعی، نه تنها نتوانسته است در مسیر کمال و سعادت انسانی پیش برود بلکه با بحران های بزرگ تری نیز، مواجه شده است.یکی از این بحران ها مشکلات در زمینه اخلاق و معضل کم رنگ شدن عفاف و حجاب در جامعه است که به صورت گسترده،جوامع را تحت تاثیر خود قرار داده است. البته جامعه اسلامی نیز از این مشکلات بی نصیب نمانده است.
آزادی بی حد و حصر انسان، او را در زندان طبیعت و عوارض شوم بی بندو باری گرفتار ساخته و توانایی خروج از آن گرداب را از او گرفته است. دین اسلام از چهارده قرن پیش پرچم دار آزادی و حریت بشر بوده و به عنوان کامل ترین ادیان الهی، در هر زمینه راهکارهای بنیادین و زیر بنایی ارائه می نماید.
لازم است جامعه اسلامی از منبع غنی قرآن کریم و روایات اهلبیت (علیهم السلام) بهره گیرد و با عملی کردن دستورات دین در اجتماع، جامعه ای پاک و سالم پدید آورد.باید توجه داشت وجود چنین مدینه فاضله‌ای می‌تواند با رعایت دستورات الهی، تحقق عینی پیدا کند. نبود عفاف و حجاب در جامعه، مشکلات بسیاری را برای اجتماع به ارمغان می‌آورد و ممکن است تا جایی پیش برود که ریشه آن اجتماع پوسیده شود و نابود گردد و انسان به جای عروجش به حد اعلای انسانیت، از حد حیوانیت نیز پا فرو نهاده و در منجلاب فساد غوطه ور شود.
به همین جهت رسالت عالمان نیز حساس تر شده و باید در صدد تبیین جایگاه عفاف و حجاب و حیا در اجتماع شوند و با بهره گرفتن از قرآن کریم و متون دینی، جامعه اسلامی را از خطر عظیم بی‌حیایی و بی‌حجابی برهانند؛ عوامل موثر در ایجاد عفت و پاکدامنی در رابطه فرد و اجتماع ارائه دهند و با ارائه الگوها و نمونه های کامل عفت و حیا مردم را در این زمینه یاری کنند.
۳-۱- بیان مسأله
جامعه ای که از تنش های روحی و روانی (که در اثر بی عفتی پدید می‌آید) خالی باشد زمینه های رشد و تعالی را در چارچوب های اسلامی برای افراد آن فراهم می‌سازدو از آنجا که در روایات ارتباط تنگاتنگی میان عفت و حیا برقرار شده و از آنجا که قرآن کریم نیز برعفت به معنای خودداری تاکید ورزیده و این مفهوم را با مساله پوشش زن مرتبط ساخته است. مساله اصلی در این تحقیق تبیین مفهوم عام و خاص عفت و تبیین رابطه تعاملی عفاف و حیا با حجاب به معنی پوشش شرعی زنان است.
۴-۱- پرسش های تحقیق
-آیات و روایات اسلامی چه مفهومی از عفت و عفاف ارائه داده‌اند؟
-ارتباط و تعامل عفاف و حیا چگونه است؟
گستره عفاف و حجاب ازمنظر آموزه‌های اسلامی چیست؟
عوامل موثر بر ایجاد عفاف در چه حوزه هایی قابلیت بررسی دارد؟
آثار عفاف و حجاب در آموزه‌های اسلامی چگونه تبیین شده است؟
۵-۱- فرضیات تحقیق
-براساس آیات و روایات عفت و عفاف حالت درونی است که انسان را از حرام باز می‌دارد.
-بین حیا و عفاف رابطه علت و معلولی برقرار است.
-جلوه ظاهری حیا و عفاف، پوشش شرعی است.
-عفاف عامل درونی و حجاب جلوه ظاهری عفاف است.
-براساس آیات و روایات درون و بیرون انسان، یعنی حالات درونی و بیرونی او تاثیر متقابل در یکدیگر دارند.
۶-۱- پیشینه تحقیق
بیشترین تحقیق هایی که در این زمینه صورت پذیرفته به طور کلی و به صورت نمونه عبارتند از:
ضرورت حجاب از دیدگاه اسلام و دیگر ادیان : محمد علی حسینی منش–دانشگاه امام صادق(ع) -۱۳۸۵/ جایگاه عفت در اسلام : علی ارشاد –دانشگاه جامعه المصطفی -۱۳۸۵ / حریم عفاف در قرآن : منوچهر شهامتی–دانشگاه تهران- ۱۳۸۲/ حجاب در سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)و ائمه معصومین (علیهم السلام) سید خلیل طاوسی- دانشگاه تربیت مدرس – ۱۳۸۳
تفاوت تحقیق پیش روبا کارهای انجام شده در این است که چگونگی تاثیر متقابل حجاب و عفاف مورد تحقیق قرار گرفته است که با توجه به استفاده از منابع غنی قرآن کریم و آیات مرتبط و همچنین روایات موجود در کتب حدیثی شیعی و اهل تسنن سعی شده که تا حدود زیادی این موضوع بررسی گردد.
۷-۱- روش تحقیق
بررسی عفت و حیا نیازمند توجه به جایگاه آن در اسلام و بخصوص قرآن کریم است و توجه به این که قرآن کریم به عنوان یک منبع غنی و اصیل می‌باشد عرصه های این بحث مورد بررسی قرار گرفته و بالتبع روایات معصومین (علیهم السلام) نیز در تبیین آنها نیاز است. روش اعمال شده در این رساله، تحلیلی وتوصیفی است و نیز از گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه‌ای می‌باشد. مراجعه به آراء و نظرات مفسران و دانشمندان اسلامی، گاه نیازمند تطبیق نظرات با یکدیگر بوده و جمع‌بندی بین نظرات و گاه تمایز و تفاوت بین آنها ضروری به نظر می‌رسد.
- ۹۹/۰۴/۰۷